Prawidłowe usuwanie pyłu budowlanego – dlaczego jest to tak ważne?
Słaba widoczność lub bezużyteczne narzędzia to tylko niektóre z konsekwencji zwiększonego zapylenia w miejscu pracy. Oprócz tych aspektów bezpieczeństwa, zagrożenia dla zdrowia związane z pyłem budowlanym są często bagatelizowane. Konsekwencje te obejmują podrażnienia i stany zapalne dróg oddechowych, przewlekłe choroby płuc i zwiększone ryzyko chorób układu krążenia lub nowotworów. Profesjonalne odsysanie i usuwanie pyłu budowlanego może zapewnić bezpyłowe środowisko pracy.
Jakie są rodzaje pyłu budowlanego?
W celu bezpiecznego usunięcia pyłu budowlanego, ważne jest, aby wiedzieć, z jakim jego rodzajem ma się do czynienia. Nawet pozornie nieszkodliwe pyły mogą wpływać na zdrowie lub powodować trwałe uszkodzenia, jeśli ich stężenie w powietrzu jest zbyt wysokie. Praca z materiałami łatwopalnymi może również powodować powstawanie pyłów wybuchowych. Pyły można sklasyfikować zgodnie z ich potencjałem zagrożenia w zależności od wielkości cząstek, charakteru materiału i jego formy.
Pył gruboziarnisty składa się z cząstek o średnicy co najmniej 10 μm. Mniejsze cząstki pyłu o wielkości od 10 μm do 0,1 μm mogą natomiast dostać się do nosa, gardła i tchawicy. Pył ultradrobny, o średnicy mniejszej niż 0,1 μm jest tak niewielki, że dociera również do dolnych dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych.
W zależności od materiału istnieje kilka rodzajów pyłów:
Pył drzewny
Podczas obróbki drewna iglastego, liściastego lub sklejki powstają nie tylko wióry, ale także drobny pył. Może to prowadzić do poważnych problemów z oskrzelami, płucami i błoną śluzową nosa, a w niektórych przypadkach jest nawet rakotwórcze. Kolejne niebezpieczeństwo: pył drzewny jest łatwopalny i wybuchowy po zmieszaniu z powietrzem.
Pył kwarcowy
Podczas pracy z materiałami zawierającymi piasek, takimi jak zaprawa, beton lub płytki, uwalniany jest pył kwarcowy, który wnika głęboko do dróg oddechowych i może powodować trwałe uszkodzenie funkcji płuc. Drobne cząstki włókien, które utkną w płucach, są szczególnie niebezpieczne. Mogą doprowadzić do bliznowacenia (zwłóknienia płuc).
Pył azbestowy
Szczególną ostrożność należy zachować podczas obchodzenia się z azbestem, który nadal znajduje się w wielu istniejących budynkach. Pył azbestowy jest klasyfikowany jako rakotwórczy, ponieważ włókna azbestu mogą być odpowiedzialne nie tylko za azbestozę (przewlekłą chorobę zapalną dróg oddechowych i płuc), ale także za późniejszy rozwój nowotworów.
Pył toksyczny
Toksyczne pyły ołowiu, manganu lub kadmu mogą powodować poważne podrażnienia dróg oddechowych lub skóry. Poza tym, zawierają czasami niebezpieczne substancje, które są rakotwórcze lub uszkadzają narządy wewnętrzne, takie jak wątroba, śledziona i nerki. Są one wytwarzane na przykład podczas spawania (dymy spawalnicze).
Pyły wybuchowe
Połączenie pyłu i powietrza może wybuchnąć, jeśli pył składa się z materiałów palnych. Dotyczy to węgla, drewna i mąki, a także materiałów nieorganicznych, takich jak magnez i aluminium. Iskra może być wystarczającym źródłem zapłonu, na przykład podczas wyciągania wtyczki elektrycznej lub rozładowywania elektryczności statycznej.
Co oznaczają klasy pyłu L, M i H?
Pył budowlany dzieli się na klasy L, M i H, w zależności od zagrożenia dla zdrowia. Klasy pyłu pomagają także w wyborze odpowiedniego sprzętu czyszczącego. Im wyższe potencjalne zagrożenie dla zdrowia stwarza pył, tym niższe musi być jego stężenie w powietrzu w pomieszczeniu. Maksymalna dopuszczalna wartość opiera się na prawnie zdefiniowanej wartości granicznej w miejscu pracy (wartość AGW), która jest zwykle określana w mg/m³. Wymagania dotyczące wydajności filtrów i przepuszczalności urządzeń, za pomocą których użytkownicy odkurzają pył budowlany są odpowiednio dostosowane.
Odkurzacze klasy L nadają się do usuwania pyłów stwarzających umiarkowane zagrożenie, takich jak pyły wapienne lub gipsowe. Zapewniają one wystarczającą wydajność filtra i nie ma specjalnych przepisów dotyczących utylizacji. Urządzenia klasy M i H są używane do odsysania umiarkowanie niebezpiecznych pyłów (np. pyłu drzewnego) i bardzo niebezpiecznych pyłów (np. pyłu azbestowego, pyłu ołowiu). Konstrukcja tych tak zwanych odkurzaczy bezpiecznych jest ściśle kontrolowana i podlega specjalnym wymaganiom. Na przykład, przepływ powietrza musi być monitorowany w celu ostrzegania o zablokowaniu filtra. Należy również zapewnić bezpyłowe usuwanie i utylizację, na przykład poprzez zastosowanie filtrów z zamykanymi plastikowymi pokrywami.
Klasy pyłu
L
Maksymalny stopień przepuszczalności
≤ 1,0 %
Odpowiedni dla
- Pyły o wartościach AGW > 1 mg/m³
Zastosowanie
- Pył wapienny
- Pył gipsowy
Klasy pyłu
M
Maksymalny stopień przepuszczalności
< 0,1 %
Odpowiedni dla
- Pyły o wartościach AGW ≥ 0,1 mg/m³
- Pył drzewny do maks. 1200 W/50 l
Zastosowanie
- Pył drzewny (buk, dąb)
- Pył lakierniczy
- Pył ceramiczny
- Pył z tworzyw sztucznych
Klasy pyłu
H
Maksymalny stopień przepuszczalności
< 0,005 %
Odpowiedni dla
- Pyły o wartościach AGW < 0,1 mg/m³
- Pyły rakotwórcze (§ 35 GeStoffV)
- Pyły patogenne
Zastosowanie
- Pyły rakotwórcze (ołów, węgiel, kobalt, nikiel, smoła, miedź, kadm itp.)
- Pleśń, bakterie
- Bakterie
- Formaldehyd
Klasy pyłu
Dodatkowe wymagania dotyczące azbestu
Maksymalny stopień przepuszczalności
< 0,005 %
Odpowiedni dla
- Pyły zawierające azbest
Zastosowanie
- Pył azbestowy z pieców akumulacyjnych lub osłon przeciwpożarowych
Klasy pyłu
Pyły wybuchowe (Strefa 22)
Maksymalny stopień przepuszczalności
Klasa pyłu L, M lub H z dodatkowymi wymaganiami
Odpowiedni dla
- Pyły wybuchowe w strefie 22
Zastosowanie
- Pył papierowy
- Pył mączny
W jakich branżach i zawodach występuje zwiększone ryzyko narażenia na pył?
W budownictwie, rolnictwie, leśnictwie, rybołówstwie i przemyśle produkcyjnym pracownicy są często narażeni na działanie pyłu, dymu, gazów lub oparów (wyniki badania zatrudnienia BIBB/BAuA z 2012 roku).
Bezpieczna praca i usuwanie pyłu budowlanego – praktyczny przewodnik
Czy to na placu budowy, w warsztacie drzewnym, czy podczas obróbki metalu: cięcie, piłowanie, szlifowanie lub frezowanie generuje zwiększoną ilość pyłu, którą trzeba kontrolować. Dobra wiadomość jest taka, że pył budowlany można skutecznie i bezpiecznie usuwać. Ważne jest, aby środowisko pracy było w dużej mierze wolne od pyłu. Oznacza to, że w miarę możliwości należy unikać tworzenia się pyłu budowlanego, a jeśli już do tego dojdzie, pył nie powinien przedostawać się do sąsiednich obszarów. Dodatkowe środki ostrożności, takie jak odzież ochronna, pomagają chronić zdrowie pracowników.
Krok pierwszy: podjęcie środków ostrożności zmniejszających zapylenie
1. Rejestrowanie ekspozycji na pył
Zapoznaj się z prawnie określonymi wartościami granicznymi dla różnych rodzajów pyłu budowlanego i dokonaj pomiaru narażenia na pył w firmie. Pomiary zapylenia są przeprowadzane na przykład przez autoryzowanych usługodawców. Pozwali to dokładnie określić wymagane środki bezpieczeństwa.
2. Stosowanie materiałów i procesów o niskiej emisji pyłu
Warto sprawdzić, czy materiały o wysokim stopniu pylenia można zastąpić granulatami, nawilżonymi surowcami lub gotowymi produktami. Alternatywą wartą rozważenia mogą być również procesy wytwarzające mniejszą ilość pyłów, takie jak przetwarzanie na mokro lub wilgotno.
3. Szkolenia i badania
Wielu pracowników nie zdaje sobie sprawy z zagrożeń. Kursy szkoleniowe zapewniają środki zaradcze i promują prawidłowe obchodzenie się z pyłem w miejscu pracy. Badania lekarskie przeprowadzane przez lekarzy zakładowych mogą mieć również pozytywny wpływ na zdrowie pracowników.
4. Ustalenie odpowiednich procesów
Jeśli miejsce pracy jest zaprojektowane tak, aby można je było szybko i dokładnie wyczyścić, przyczynia się to do stworzenia środowiska wolnego od pyłu. Ułatwia to również regularne usuwanie pyłu budowlanego poprzez odsysanie. W zależności od branży, przydatne są ustalone harmonogramy sprzątania, zasady higieny oraz urządzenia do mycia i prysznice dla pracowników.
5. Odzież ochronna
Odzież ochronna – w szczególności maski oddechowe i okulary ochronne – musi być zawsze noszona podczas prac intensywnie generujących pył. Najlepiej byłoby, gdyby odzież ochronna była także prana i przechowywana oddzielnie od odzieży roboczej.
Bezpieczeństwo pracy na placach budowy
Każdy rodzaj pracy wiąże się z indywidualnymi zagrożeniami – zarówno fizycznymi, jak i psychicznymi. Bezpieczeństwo pracy odgrywa jednak bardzo ważną rolę na placach budowy, gdzie według statystyk wskaźnik wypadków jest prawie dwukrotnie wyższy niż w innych miejscach. Bezpieczeństwo i higiena pracy w branży budowlanej obejmuje również właściwą konserwację i związane z nią prawidłowe czyszczenie miejsca pracy.
6. Bezpieczne przechowywanie i utylizacja
Materiały pylące powinny być przechowywane w zamkniętych pojemnikach (np. kontenerach) lub w workach. Najlepiej jest usuwać odpady natychmiast i, jeśli to możliwe, w pobliżu systemu odpylania.
7. Kontrola i konserwacja urządzeń
Aby stworzyć środowisko pracy o niskim zapyleniu, należy regularnie sprawdzać wydajność urządzeń ssących i filtrujących. Systemy odciągowe w warsztatach, fabrykach lub na placach budowy powinny być profesjonalnie zainstalowane i regularnie konserwowane.
Zweiter Schritt: Baustaub durch konsequente Reinigung entfernen
8. Odkurzanie miejsca pracy
Odsysanie jest podstawowym sposobem usuwania pyłu budowlanego. Aby zapobiec jego wzniecaniu, odciąg powinien być zawsze uruchamiany bezpośrednio w miejscu powstawania pyłu. Oznacza to, że jednostka odciągowa jest umieszczona jak najbliżej źródła emisji w kierunku rozprzestrzeniania się pyłu. Jeśli bezpośrednie odsysanie pyłu u źródła emisji nie jest możliwe (np. podczas zrywania płytek ceramicznych), można użyć odkurzaczy mobilnych, systemów odciągowych lub oczyszczaczy powietrza.
Urządzenia z funkcją zasysania
Wiele ręcznych urządzeń do cięcia, szlifowania lub frezowania można podłączyć bezpośrednio do systemu odciągowego. Dzięki temu system ten włącza się automatycznie po uruchomieniu urządzenia.
Odkurzacze i filtry dla różnych klas pyłu
W zależności od branży, rodzaju pracy i ilości pyłu, do odsysania nadają się odkurzacze (np. odkurzacze na mokro/sucho, odkurzacze budowlane) klasy M i H, a także odkurzacze przeciwwybuchowe dla strefy 22, które charakteryzują się różną mocą ssania i wydajnością filtra.
Urządzenia używane do odsysania pyłu azbestowego muszą spełniać dodatkowe wymagania techniczne (klasa pyłu H oraz dodatkowe atesty dotyczące azbestu). Odkurzacze muszą również spełniać normy prawne dotyczące pracy z wybuchowym pyłem budowlanym. Obejmuje to certyfikację ATEX i kategoryzację urządzeń dla różnych stref zagrożenia (strefy 20-22).
Zadaniem filtra jest wychwytywanie drobnych cząstek pyłu i zapobieganie ich ponownemu uwalnianiu do otaczającego powietrza. Szczególnie wygodne dla użytkowników są filtry umieszczone w obudowie, ponieważ można je wymienić bez kontaktu z brudem.
Często stosowane są płaskie filtry plisowane, które mieszczą stosunkowo dużą powierzchnię filtracyjną w bardzo małej przestrzeni. Płaskie filtry plisowane są zwykle wykonane z papieru powlekanego nanocząsteczkami lub z tworzyw sztucznych, takich jak PES (polieterosulfon). W porównaniu do filtrów papierowych, filtry PES są bardziej wytrzymałe, a przede wszystkim odporne na wilgotne zabrudzenia i płyny. W odkurzaczach klasy H filtry są zwykle wykonane z włókna szklanego, ale nie można ich myć. Problem ten rozwiązano w nowych odkurzaczach bezpiecznych klasy H, stosując tworzywo PTFE (politetrafluoroetylen). Filtr PTFE można myć, a także czyścić podmuchami powietrza. Utylizacja jest również łatwiejsza – do filtrów PTFE w większości przypadków (z wyjątkiem np. azbestu) wystarczy specjalnie zatwierdzony, pyłoszczelny worek utylizacyjny PE, który jest niezwykle wygodny w obsłudze.
W przypadku dużych ilości pyłu istnieje ryzyko zatkania filtra i spadku mocy ssania. Odkurzacze bezpieczne są zatem wyposażone w systemy czyszczenia filtra, które zapobiegają jego zatykaniu i zapewniają odkurzanie dużych ilości drobnego pyłu bez przerywania pracy lub utraty mocy ssania.
9. Czyszczenie podłóg
Gdy pył znajdzie się na podłodze, nie powinien być ponownie wzbijany w powietrze. Oprócz odkurzaczy, odpowiednie zamiatarki (np. próżniowe) pozwalają usunąć pył budowlany i zapewnić wolne od kurzu środowisko. Jeśli pył budowlany osiada na podłodze przez noc, zaleca się dokładne wyczyszczenie podłogi rano przed rozpoczęciem pracy.
Zamiatarki ręczne sprawdzają się w przypadku sprzątania mniejszych powierzchni, natomiast zamiatarki z napędem własnym są zalecane do większych powierzchni. Bardzo duże powierzchnie mogą być sprzątane w krótkim czasie i bez zmęczenia przy użyciu zamiatarek samojezdnych. Rodzaj szczotki ma również decydujący wpływ na wynik zamiatania. Maszyny z miękkim, drobnym i gęstym włosiem zapewniają najlepsze możliwe rezultaty podczas zbierania drobnego pyłu. Są szczególnie przydatne do usuwania pyłu budowlanego z gładkich podłóg w pomieszczeniach.
Skuteczne systemy filtracyjne zamiatarek zapewniają czyste powietrze wylotowe, co zapobiega wtórnemu zanieczyszczeniu środowiska pracy. Pył wzbijany przez walec zamiatający jest natychmiast odsysany przez turbinę ssącą i oddzielany w odpowiednim filtrze – wykonanym z papieru, poliestru lub włókniny, w zależności od zastosowania. Aby zapewnić ciągłą pracę i długą żywotność filtra, należy pamiętać o jego ręcznym lub automatycznym czyszczeniu, w zależności od urządzenia i ilości obecnego pyłu.
Wskazówka – Sprawdź oznakowanie:
Oznakowania na podłodze mogą pomóc w oszacowaniu ilości osadzonego pyłu i służyć jako wskaźnik, czy konieczne jest natychmiastowe czyszczenie.
10. Ważne: nie używaj sprężonego powietrza
Przedmuchiwanie maszyn, narzędzi lub odzieży sprężonym powietrzem jest wygodne i sprawia, że przez krótki czas pył nie jest widoczny (chociaż nadal tam jest). Zdmuchiwanie pyłu powoduje jego wzniecanie i ma odwrotny skutek do zamierzonego. Z tego samego powodu należy również unikać zamiatania miotłą na sucho.
Odciąganie trocin
Piłowanie, wiercenie, szlifowanie: oprócz trocin, podczas obróbki i przetwarzania drewna powstaje również drobny pył. Może on prowadzić do problemów z układem oddechowym i skórą lub alergii, a w najgorszym przypadku powodować raka. Istnieje również ryzyko, że pył drzewny utworzy wybuchową mieszaninę z powietrzem. Aby umożliwić bezpyłową i bezpieczną pracę, należy zapewnić profesjonalne odciąganie trocin i pyłu drzewnego. W tym celu stosuje się odkurzacze przemysłowe i odpylacze, których wydajność filtra jest dostosowana do danego obszaru zastosowania.
Usuwanie azbestu
Azbest był wykorzystywany w przemyśle budowlanym przez dziesięciolecia. Od początku lat 90. produkcja, sprzedaż i stosowanie azbestu w budownictwie mieszkaniowym zostały zakazane w Niemczech i Szwajcarii ze względu na jego rakotwórcze właściwości, a podobne regulacje weszły następnie w życie w wielu innych krajach. Niemniej jednak ta niebezpieczna substancja nadal stanowi wyzwanie dla firm budowlanych, ponieważ materiały zawierające azbest często zostają znalezione podczas prac renowacyjnych lub rozbiórkowych starych budynków. Dowiedz się, w jaki sposób można usunąć azbest i jakie środki bezpieczeństwa należy zastosować.
Ręczne usuwanie opiłków metalu
W każdym miejscu, gdzie obrabiany jest metal, powstają opiłki - zarówno w zautomatyzowanej produkcji w przemyśle motoryzacyjnym, jak i na stanowiskach ręcznej obróbki metali lub w centrach obróbczych CNC. W dłuższej perspektywie opiłki metali mogą powodować uszkodzenia drogich maszyn produkcyjnych lub prowadzić do niewystarczającej jakości produktu końcowego. W połączeniu z pozostałościami cieczy chłodzącej istnieje także ryzyko śliskich podłóg. Aby zapewnić bezpieczeństwo pracy i utrzymać wysoką jakość infrastruktury produkcyjnej, zaleca się regularne usuwanie opiłków metali ze stanowiska pracy. Używany odkurzacz lub system odsysania powinien być dostosowany do opiłków metali i, w zależności od zastosowania, posiadać odpowiednie wyposażenie, a przede wszystkim odpowiednie akcesoria, aby umożliwić szybkie i dokładne czyszczenie.
Usuwanie pyłu budowlanego zgodnie z wymogami prawnymi
Maksymalne narażenie na pył w miejscu pracy jest w większości przypadków regulowane prawnie, choć obowiązujące przepisy różnią się w zależności od kraju. Aby zapewnić, że określona wartość graniczna stężenia pyłu budowlanego w powietrzu nie zostanie przekroczona, odkurzacze i systemy filtrów muszą spełniać odpowiednie wymagania w zależności od rodzaju i gęstości pyłu. Dokładne zapoznanie się z obowiązującymi przepisami jest zatem ważnym warunkiem dla stworzenia bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy.
Odpowiednie produkty dla danego zastosowania
Odkurzacze do pyłów niebezpiecznych
Systemy filtracji do odkurzaczy T i NT
Zamiatarki ręczne
Zamiatarki z fotelem dla operatora
